Đau bụng kéo dài ở trẻ luôn khiến phụ huynh lo lắng, nhất là khi nghĩ ngay đến viêm tụy – một bệnh lý hiếm gặp nhưng tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng. Trước khi vội vàng lo lắng, hãy cùng tìm hiểu triệu chứng, cách chẩn đoán và phân biệt với các nguyên nhân khác để bảo vệ con yêu một cách hiệu quả.
Tuyến tụy “thầm lặng” và chức năng quan trọng
Tuyến tụy nằm sâu bên trong ổ bụng, đóng vai trò kép: tiết enzyme tiêu hóa và điều chỉnh đường huyết. Khi enzyme “kích hoạt nhầm” ngay trong tụy, mô tuyến tụy có thể bị tổn thương, dẫn đến tình trạng sưng viêm gọi là viêm tụy. Ở trẻ em, viêm tụy thường được chia làm hai dạng:
- Viêm tụy cấp tính: Bất ngờ xuất hiện, kéo dài vài ngày và thường hồi phục tốt nếu được điều trị kịp thời.
- Viêm tụy mạn tính: Lặp đi lặp lại hoặc dai dẳng, dễ gây tổn thương vĩnh viễn, cần xử lý chuyên sâu.
Tại sao trẻ em bị viêm tụy?
Đến nay, cơ chế chính xác gây viêm tụy ở trẻ vẫn chưa rõ ràng, nhưng các yếu tố sau có thể “đặt hàng” cho enzyme tiêu hóa tấn công chính tụy:
- Nhiễm virus (như virus quai bị) làm tổn thương tế bào tụy.
- Chấn thương vùng bụng sau ngã, va đập mạnh.
- Tác dụng phụ của thuốc như một số kháng sinh, thuốc hóa trị.
- Rối loạn di truyền (xơ nang, hội chứng viêm tụy di truyền) – hiếm gặp nhưng cần lưu ý khi bệnh tái phát.
Cảnh giác với triệu chứng “không phải ai cũng rõ”
Triệu chứng viêm tụy ở trẻ thường âm thầm và dễ nhầm với các bệnh về đường tiêu hóa khác. Phụ huynh cần chú ý nếu bé có biểu hiện:
- Đau vùng thượng vị lan ra sau lưng, cơn đau dữ dội, có thể khiến trẻ gập người lại.
- Buồn nôn, nôn mửa nhiều lần mà không đỡ.
- Sốt cao hoặc dấu hiệu mất nước: khô miệng, lừ đừ, ít tiểu.
Ngay khi xuất hiện những dấu hiệu này, đặc biệt là đau cấp tính kéo dài hơn 24 giờ, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được siêu âm, xét nghiệm men tụy (amylase, lipase) và chẩn đoán chính xác.
Triệu chứng viêm tụy ở trẻ thường âm thầm và dễ nhầm với các bệnh về đường tiêu hóa khác
Phân biệt viêm tuỵ với những “thủ phạm” khác
Không phải cơn đau nào cũng là viêm tụy. Rối loạn tiêu hóa, nhiễm khuẩn đường ruột, hội chứng ruột kích thích, thậm chí viêm ruột thừa đều có thể khiến trẻ quấy khóc vì đau bụng. Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở vị trí đau và kèm theo triệu chứng toàn thân (sốt, mất nước). Ví dụ:
- Rối loạn tiêu hóa: đau quặn, kèm tiêu chảy hoặc táo bón, thường đỡ khi hết cơn co thắt.
- Viêm ruột thừa: đau bụng dưới bên phải, sốt nhẹ, nôn ít, vùng bụng có điểm đau cố định.
Cách chẩn đoán và hướng điều trị hiệu quả viêm tuỵ
Khi nghi ngờ viêm tụy, bác sĩ sẽ chỉ định:
- Siêu âm bụng hoặc chụp cắt lớp vi tính để quan sát kích thước và cấu trúc tụy.
- Xét nghiệm men tụy: sự tăng cao của amylase và lipase giúp khẳng định chẩn đoán.
Với viêm tụy cấp, phương pháp điều trị thường bao gồm giảm đau, bù dịch và hỗ trợ dinh dưỡng. Thay vì “nhịn ăn hoàn toàn”, các nghiên cứu gần đây khuyến khích chế độ ăn nhẹ giàu dinh dưỡng để tăng tốc hồi phục và giảm biến chứng. Trong trường hợp nguyên nhân do sỏi mật, rối loạn lipid hay tác dụng thuốc, việc kiểm soát yếu tố khởi phát là điều quan trọng để ngăn tái phát.
Chẩn đoán và hướng điều trị hiệu quả viêm tuỵ là vô cùng cần thiết
Khi nào cần đặc biệt lưu tâm?
Nếu con bạn đau bụng kèm theo sốt cao, nôn mửa kéo dài, da xanh tái hoặc bứt rứt không nằm yên, đừng chần chừ đưa trẻ đến viện. Viêm tụy tuy hiếm nhưng nếu xử lý chậm trễ, có thể gây hoại tử mô tụy, suy đa tạng vô cùng nguy hiểm.
Bằng cách nắm rõ cơ chế, triệu chứng và phân biệt với các nguyên nhân khác, phụ huynh sẽ bình tĩnh xử lý và bảo vệ sức khỏe của trẻ một cách tối ưu. Khi con có biểu hiện bất thường, “an toàn hơn hết” vẫn là thăm khám sớm và tuân thủ hướng dẫn chuyên môn từ bác sĩ.